Tokenomics là gì?
Tokenomics là thuật ngữ kết hợp giữa “token” và “economics“, chỉ đến các yếu tố và cơ chế kinh tế liên quan đến việc sử dụng và định giá của một loại token.
Tokenomics mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng và giá trị của token, bao gồm cách thức tạo ra và phân phối token, cung và cầu trên thị trường, cũng như các cơ chế khuyến khích và kế hoạch đốt token.
Đối với các dự án tiền điện tử, việc thiết kế Tokenomics một cách hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của token. Các nhà đầu tư và các bên liên quan thường xem xét kỹ Tokenomics của một dự án trước khi quyết định tham gia, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến triển vọng và giá trị của token.
Tầm quan trọng của Tokenomics là gì?
Để hiểu được tầm quan trọng của Tokenomics, hãy tưởng tượng thị trường tiền điện tử như một ván bài với nhiều bên tham gia:
- Developer: Những người xây dựng nên dự án và token như Andre Cronje, Vitalik Buterin, v.v.
- Market Maker: Những đối tượng như CZ (Binance), Sam (FTX) điều khiển các hoạt động giao dịch.
- Quỹ đầu tư lớn: a16z, Multicoin, ParaFi, v.v. là những nhà đầu tư mạnh.
- Nhà đầu tư nhỏ lẻ: Phần lớn người dùng, bao gồm cả bạn đọc.
Như vậy, những người điều khiển chính cuộc chơi không phải là những nhà đầu tư nhỏ lẻ như chúng ta, mà đó chính là những Market Maker, Developer và quỹ đầu tư lớn. Và họ sẽ kiểm soát cuộc chơi thông qua công cụ quan trọng nhất – chính là token.
Vì vậy, để hiểu được những gì đang xảy ra trong thị trường crypto, người dùng cần phải hiểu sâu sắc về Tokenomics – cách thức vận hành và định giá của token. Đây là chìa khóa để người dùng có thể thấu hiểu những động thái của các ông lớn và tham gia cuộc chơi một cách sáng suốt hơn.
Đọc thêm: Sàn Binance là gì? Đánh giá sàn Binance mới nhất 2024
Các thành phần trong tokenomics
Nguồn cung token
Một trong những yếu tố quan trọng trong Tokenomics là nguồn cung token, bao gồm:
- Circulating Supply: Số lượng token đang lưu thông trên thị trường.
- Total Supply: Tổng số lượng token dự kiến sẽ tồn tại, nhưng chưa được cố định.
- Max Supply: Số lượng token tối đa, đã được xác định và không thể thay đổi.
Việc kiểm tra các chỉ số này giúp người dùng hiểu rõ dự án hiện đang có bao nhiêu token lưu hành, so với tổng cung dự kiến. Tuy nhiên, không phải tất cả các dự án đều công bố đầy đủ 3 chỉ số này.
Market Cap và Fully Diluted Valuation
- Market Cap (Vốn hoá thị trường): Thể hiện giá trị của một tài sản crypto dựa trên số lượng token đang lưu thông và giá hiện tại.
- Fully Diluted Valuation (FDV): Thể hiện giá trị của dự án tính theo tổng số lượng token, bao gồm cả token chưa được phát hành.
Cách tính FDV khác nhau tùy theo dự án có Max Supply hay không. Với dự án không có Max Supply, FDV được tính dựa trên Total Supply. Còn nếu có Max Supply, FDV sẽ dựa theo Max Supply.
Tiện ích token (Token Utility)
Đây là thành phần giúp người dùng hiểu rõ hơn về những trường hợp sử dụng của token. Có 2 loại token chủ yếu:
- Utility token: Token dùng để sử dụng các dịch vụ, tính năng trong hệ sinh thái.
- Governance token: Token cho phép chủ sở hữu tham gia vào việc quản trị và ra quyết định về dự án.
Một số dự án như BNB vừa có tính năng tiện ích vừa có vai trò quản trị, cho phép người dùng tham gia vào quá trình ra quyết định của dự án.
Phân bổ token
Tokenomics là một khái niệm liên quan đến cách thức một token được phát hành, phân bổ và quản lý trong một dự án blockchain. Thông qua việc xem xét cách phân bổ token cho các đối tượng khác nhau, chúng ta có thể đánh giá được tokenomics của một dự án.
Trong một dự án blockchain, token thường được phân bổ cho các nhóm sau:
- Nhóm phát triển (team)
- Nhà đầu tư (các vòng seed, private, public sale)
- Những người đóng góp sớm
- Hoạt động marketing
- Airdrop và retroactive phân bổ
Lấy ví dụ về BNB, tổng nguồn cung ban đầu là 200 triệu BNB, được phân bổ như sau:
- ICO: 50% – 100 triệu BNB
- Binance Team: 40% – 80 triệu BNB
- Nhà đầu tư thiên thần: 10% – 20 triệu BNB
Việc phân tích cách phân bổ token này giúp người dùng có thể hiểu rõ hơn về tokenomics của dự án.
Lịch mở khoá token
Lịch mở khóa token là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá cả của một token. Khi người dùng tham gia đầu tư vào một dự án, họ sẽ được cấp token theo các mốc thời gian cụ thể.
Thông thường, các token sẽ không được phân phối toàn bộ ngay lập tức, mà được mở khóa dần dần theo lịch trình. Các token có lịch mở khóa gần kết thúc thường được xem là tín hiệu tốt, vì không còn áp lực bán tháo nhiều sau đó.
Ví dụ về lịch mở khóa của token SUI được minh họa trên hình. Trong ngắn hạn, sự kiện mở khóa thường tác động giảm giá, do nhiều nhà đầu tư có xu hướng bán ra. Tuy nhiên, về lâu dài, lịch mở khóa vẫn là một yếu tố quan trọng để nhà đầu tư theo dõi sự phát triển của dự án.
Người dùng có thể tham khảo các trang web như Dropstab, Token Unlocks, Vest Lab, Cryptorank để kiểm tra thông tin lịch mở khóa. Tuy nhiên, không phải dự án nào cũng được cập nhật đầy đủ trên các trang này, vì vậy cần tìm hiểu thêm qua kênh chính thức của dự án.
Lịch burn token
Token burn là một hoạt động loại bỏ một lượng token ra khỏi lưu thông vĩnh viễn, nhằm mục đích giảm tổng nguồn cung và tạo ra tính chất giảm phát cho token.
Không phải dự án nào cũng áp dụng cơ chế này, nhưng nó thường được sử dụng nhiều ở các dự án blockchain nền tảng (Layer 1). Gần đây, các dự án khác như BendDAO, Shiba Inu cũng đã triển khai token burn.
Binance là một ví dụ điển hình về cơ chế token burn. Với tổng nguồn cung ban đầu là 200 triệu BNB, Binance sử dụng một phần lợi nhuận hàng quý để mua lại và tiêu hủy BNB. Mục tiêu là đưa tổng nguồn cung BNB về 100 triệu trong tương lai, qua đó tạo ra tính chất giảm phát.
Gần đây nhất, Binance đã hoàn tất đợt đốt BNB lần thứ 24, với 1.991.106,82 BNB được tiêu hủy. Việc giảm nguồn cung sẽ hỗ trợ giá trị của BNB trong dài hạn.
Token sale
Các vòng token sale thường bao gồm:
- Seed sale: Vòng mở bán token đầu tiên, khi dự án chưa hoàn thiện sản phẩm. Nhà đầu tư ở vòng này thường là các quỹ đầu tư mạo hiểm, chấp nhận rủi ro cao.
- Private sale: Vòng huy động vốn khi dự án đã có những thành tựu nhất định. Nhà đầu tư ở đây thường là các quỹ lớn và có tiếng.
- Public sale: Vòng mở bán token cho cộng đồng.
Mức giá mở bán thường thấp nhất ở vòng Seed, và tăng dần đến vòng Public. Tuy nhiên, những nhà đầu tư ở vòng Public thường được mở khóa token nhanh hơn (thường 100% ngay khi lên sàn), trong khi vòng Seed và Private phải chờ lâu hơn.
Điều này nhằm giữ giá tốt cho token trong dài hạn, vì những nhà đầu tư vòng Seed và Private thường là các nhà đầu tư dài hạn.
Ví dụ, Binance đã huy động được tổng cộng 25 triệu USD qua 2 vòng là Public Sale và Series A.
Kết luận
Sau khi đọc bài “Tokenomics là gì? Tầm quan trọng của Tokenomics trong thị trường crypto“, bạn đã nắm được khái niệm về tokenomics và hiểu được tầm quan trọng của nó đối với thị trường tiền điện tử chưa? Nếu chưa hãy để lại bình luận phía dưới để được giải đáp thắc mắc nhé!
